Euthanasieverklaring opstellen

Een euthanasieverklaring is een document waarin u vastlegt onder welke omstandigheden er in de toekomst bij u tot euthanasie mag worden overgegaan door een arts. Zo’n verklaring is rechtsgeldig en heeft dus juridische waarde, mits deze op de juiste wijze tot stand is gekomen.

We denken er natuurlijk liever niet over na, maar er kan in ieders leven een moment komen waarop het zeer waardevol kan zijn om een euthanasieverklaring getekend te hebben. Met zo’n verklaring legt u vast of, in welke situaties en met inachtneming van welke wensen een arts bij u mag overgaan tot levensbeëindiging.

Deze verklaringen worden doorgaans opgesteld door mensen die terminaal ziek zijn, maar ook voor wie dat niet geldt, is het goed om te overwegen of het wellicht verstandig is zo’n verklaring te tekenen. Door hier zelf over na te denken en wensen op papier vast te leggen, zadelt u nabestaanden namelijk niet op met moeilijke beslissingen en creëert u rust, voor uzelf en voor uw dierbaren. Waarom het zo belangrijk kan zijn om een euthanasieverklaring op te stellen, hoe u dat doet en waar u dan op moet letten, leest u hier.

Waarom een euthanasieverklaring opstellen?

Een euthanasieverklaring is een cruciaal document om te hebben ondertekend als er situaties zijn waarbij u wilt dat uw dierbaren, in samenspraak met een arts, kunnen besluiten om uw leven te beëindigen. U moet dan denken aan situaties zoals een coma waaruit u nooit meer zult ontwaken, of een ernstige vorm van dementie waardoor u niet meer goed in staat bent om zelf besluiten te nemen.

Zo’n verklaring is om drie redenen cruciaal:

1. Zonder mag een arts in Nederland geen euthanasie bij u uitvoeren zonder uw eigen instemming. Dat is strafrechtelijk verboden. Als u iets overkomt waardoor u zelf geen keuzes meer kunt maken – denk aan het voornoemde coma – is zo’n verklaring dus van groot belang.
2. U creëert een stuk geruststelling voor uzelf. U houdt zelf de grip op uw eigen leven, en uw levenseinde als de situatie dusdanig is dat u niet verder wilt. De controle ligt dus volledig bij u.
3. U ontlast ook uw naasten en dierbaren. Zij worden niet opgezadeld met een uitzichtloze situatie. Niets is erger dan een dierbare, van wie zij weten dat hij of zij onder de omstandigheden nooit zou willen doorleven, niet het einde kunnen gunnen.

Verschil tussen wilsverklaring en euthanasieverklaring

De term ‘euthanasieverklaring’ wordt in de volksmond nog weleens verward met de wilsverklaring. Strikt genomen zijn dit twee verschillende documenten.

Een euthanasieverklaring ziet, zoals de term al zegt, uitsluitend op vrijwillige levensbeëindiging. U legt hierin dus vast of er überhaupt euthanasie op u mag worden uitgevoerd, en zo ja, in welke situaties en onder welke omstandigheden u dat dan wilt. U kunt hierin zo specifiek zijn als u zelf wilt.

Een wilsverklaring is breder. Hier kunt u bijvoorbeeld ook in vastleggen of u onder bepaalde omstandigheden wel of niet gereanimeerd wilt worden, of u bepaalde behandelingen wel of niet wilt ondergaan en wie namens u medische keuzes mag maken als u daar zelf niet meer toe in staat bent. De wilsverklaring gaat dus niet per se over het levenseinde, maar over een breder scala aan medische keuzes.

Mensen kiezen er soms voor om deze twee soorten verklaringen te combineren in één document. Vrijwillige levensbeëindiging laten zij dan deel uitmaken van hun wilsverklaring. Dit is een optie, maar hoeft absoluut niet. U kunt ook eerst een euthanasieverklaring opstellen, en deze later verwerken in een uitgebreidere wilsverklaring.

Een goede euthanasieverklaring

Wil een euthanasieverklaring bruikbaar zijn, dan moet deze aan een aantal conventies en voorwaarden voldoen. Een eenvoudig ‘briefje in de la’ voldoet niet. Dat is maar goed ook, want levensbeëindiging is niet zomaar iets: dat moet nauwkeurig en weloverwogen worden vastgelegd.

Een goede verklaring voldoet minimaal aan de volgende kenmerken:

• Voorzien van uw volledige naam, geboortedatum, datum van ondertekening en handtekening;
• Duidelijke omschrijving van uw wensen, waarover zo min mogelijk discussie of misverstanden kunnen ontstaan;
• Naam van een gevolmachtigde – vaak een familielid of dierbare – die namens u in gesprek mag met een arts als het moment van mogelijke euthanasie daar is.

Vindt u het lastig om zelf een verklaring op te stellen? De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) biedt standaard-verklaringen aan die u zelf kunt aanpassen en naar uw eigen wensen kunt inrichten. Zo hoeft u niet alles zelf te bedenken. U kunt ook uw huisarts om hulp, ondersteuning of inlichtingen vragen. Bied hem of haar ook zeker uw verklaring aan zodra u deze hebt opgesteld, zodat uw huisarts weet dat die verklaring bestaat en even mee kan kijken naar de inhoud.

Rechtsgeldigheid

Voor wat betreft de juridische geldigheid van een euthanasieverklaringen bestaat er geen afzonderlijke wetgeving. Dat houdt in dat zo’n verklaring in principe rechtsgeldig is zolang aannemelijk is dat u de verklaring zelf vrijwillig hebt opgesteld en ondertekend. U hoeft hiervoor niet langs een notaris om de verklaring formeel in een akte te laten vastleggen. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld een testament.

Heeft u eenmaal een euthanasieverklaring ondertekend, dan is deze in principe voor onbepaalde tijd geldig. Dus ook als het moment waarop de verklaring van toepassing wordt pas decennia later aanbreekt. Om die reden is het goed om van tijd tot tijd uw verklaring te heroverwegen en desgewenst te herzien, om te voorkomen dat er een getekende verklaring ligt met een inhoud waar u eigenlijk niet meer helemaal achter staat.

Let op: veel artsen in Nederland dringen erop aan dat er wetgeving komt die bepaalt dat euthanasieverklaringen maximaal één jaar geldig mogen zijn. Momenteel is hier echter geen sprake van. Tekent u eenmaal zo’n verklaring, dan is die dus geldig totdat u een nieuwe verklaring opstelt en tekent, of totdat u de verklaring intrekt door deze te vernietigen.

Euthanasie en uitvaartverzekeringen

Gaat u een euthanasieverklaring opstellen en ondertekenen, en heeft u ook een uitvaartverzekering? Of bent u van plan om op termijn ook een uitvaartverzekering af te sluiten? Houd dan in gedachten dat het laten uitvoeren van euthanasie impact kan hebben in relatie tot de polisvoorwaarden.

Dit komt doordat euthanasie geen natuurlijke doodsoorzaak is. Er zijn verzekeraars die later, of alleen onder specifieke voorwaarden, uitkeren wanneer u komt te overlijden door een niet-natuurlijke doodsoorzaak. Een voorwaarde die alle uitvaartverzekeraars toepassen in geval van euthanasie, is dat de levensbeëindiging conform wettelijke voorschriften (kortom: legaal) is uitgevoerd. Maar sommige verzekeraars hanteren extra voorwaarden. In onderstaande tabel ziet u in één oogopslag welke aanvullende voorwaarden de belangrijkste uitvaartverzekeraars van Nederland momenteel zoal toepassen in geval van euthanasie.

Wilt u er zeker van zijn dat uw uitvaartverzekering gewoon wordt uitbetaald, ook als u uiteindelijk door euthanasie komt te overlijden, dan is het verstandig hier van tevoren inlichtingen over in te winnen bij uw uitvaartverzekeraar. Zo voorkomt u dat nabestaanden voor vervelende verrassingen komen te staan.

Denk ook aan: wilsbeschikking en testament

Hoewel de euthanasieverklaring een cruciaal document kan zijn, zijn er nog andere typen documenten en aktes die in de laatste levensfase van belang kunnen zijn. De wilsverklaring passeerde al even de revue. Daarnaast zijn er ook nog:

• Het testament
• De wilsbeschikking

In een testament legt u vast wat er met uw nalatenschap (bezittingen en vermogen) moet gebeuren na uw overlijden. Heeft u geen testament, dan geldt van rechtswege het erfrecht. Heeft u wel een testament, dan is dit alleen geldig als een notaris die formeel heeft ingeschreven in het register (vergelijkbaar met een hypotheekakte). Een notaris kan u adviseren over wat er allemaal wel en niet mogelijk in een testament en wat in uw situatie verstandig is om te doen.

De wilsbeschikking lijkt qua term wellicht op de wilsovereenkomst, maar is toch weer een ander document. In een wilsbeschikking legt u vast hoe u wilt dat uw eigen uitvaart eruitziet. De wilsbeschikking hoeft u niet vast te laten leggen door een notaris, en heeft ook geen juridische waarde, maar geeft mensen dikwijls wel veel rust. Het is een manier om grip te houden op uw eigen uitvaart, zonder hier tot in detail met uw dierbaren over te hoeven praten. U legt uw wensen simpelweg vast, en uw dierbaren bekijken uw wensen pas na uw overlijden.