v.a. €4,13 p/m*
U zult het maar meemaken. U wordt ’s nachts wakker of u bent net thuis en u merkt dat er bij u ingebroken wordt. Sterker nog, de inbreker in kwestie is nog aanwezig. Er ontstaat een handgemeen en het eindresultaat is verbijsterend. De inbreker ligt dood op de grond. Het is niet meer dan logisch dat u zich afvraagt of u strafbaar bent of op enige manier aansprakelijk kan worden gesteld.
Strafbaarheid en uitsluitingsgronden
U heeft te allen tijde het recht om uzelf te verdedigen. Dat recht op persoonlijke integriteit is zo sterk en wordt door de wetgever en rechterlijke macht zo gerespecteerd, dat het heel vreemd moet lopen voordat u echt strafbaar bent. Als u op een directe en onmiddellijke aanval reageert met zelfverdediging en de dader raakt gewond, dan spreken we van noodweer. Als u al voor moet komen, ontslaat de rechtbank u van alle rechtsvervolging. Wat u deed, is namelijk niet wederrechtelijk. Noodweer kent echter wel een aantal eisen. Noodweer moet subsidiair en proportioneel zijn en dat wil zeggen dat het door u gebruikte geweld in verhouding moet staan tot de dreiging en u moet redelijkerwijs geen andere keuze hebben gehad. Slaat u door in uw zelfverdediging als direct antwoord op een aanval, dan spreken we over noodweerexces. Is hiervan sprake, dan zult u ook ontslagen worden van rechtsvervolging. Dan is wat u deed misschien wel wederrechtelijk, maar de rechtbank rechtvaardigt uw actie.
Maar er zijn grenzen
Noodweer moet subsidiair zijn en proportioneel, maar aan u als persoon kan de rechtbank extra eisen stellen. Dit heet met een mooi Duits woord ‘Garantenstellung’. Heeft u bijvoorbeeld de zwarte band karate, dan hoort u te weten wat u met uw zelfverdedigingtechnieken kunt aanrichten. Van u mag dan extra voorzichtigheid worden verlangd. In de praktijk komt het zelden voor dat dit zo zwaar weegt dat het uw recht op zelfverdediging aan zal tasten. In de jaren ’90 heeft de Hoge Raad nog eens vast laten leggen wanneer noodweer toegestaan is:
In geval van aantasting van de persoonlijke integriteit van u of van een ander;
In geval van (dreigende) zaakbeschadiging;
Noodweer is in principe niet toegestaan ter verdediging van een recht.
Als een dief uw tv dreigt te vernielen, dan is noodweer toegestaan. Wil hij hem alleen maar stelen en valt hij u niet aan, dan is noodweer niet mogelijk. De inbreker maakt in dit geval uitsluitend inbreuk op uw eigendomsrecht.
Hoe zit het met aansprakelijkheid?
Naast strafrecht kennen we ook nog civiel recht. Hier kunnen andere regels gelden. In de praktijk zal een burgerlijk rechter wel degelijk rekening houden met de uitkomst van een strafrechtelijke procedure. Bent u strafrechtelijk ontslagen van rechtsvervolging, dan zal een civielrechtelijke aansprakelijkheid niet snel worden vastgesteld. Zou u aansprakelijk gehouden worden voor de uitvaart van de inbreker, dan moet u het wel heel erg bont hebben gemaakt. Die kans is zeer klein. Een clausule in een polis die u het recht ontneemt om uzelf te verdedigen binnen redelijke strafrechtelijk bepaalde grenzen, is in feite in strijd met de wet en zal door een burgerlijk rechter vernietigd worden of wellicht zelfs nietig verklaard.
